Budowa oka

Oko jest jednym z najważniejszych narządów zmysłów. Dostarcza około 80% informacji o otoczeniu. Do procesu analizy odebranych przez oczy sygnałów angażowane jest ponad 10% wszystkich komórek nerwowych w mózgu. Dzięki temu, każdy człowiek nie tylko patrzy, ale też rozumie to, co widzi.

Gałka oczna

Narząd wzroku składa się z gałki ocznej, odbierającej wrażenia wzrokowe, dróg wzrokowych, które przewodzą bodźce wzrokowe oraz ośrodków wzrokowych w korze mózgu, w których obraz jest przetwarzany.

Gałka oczna stanowi narząd optyczny, o mocy ok. 60 Dioptrii, z czego ok. 2/3 przypada na rogówkę.W oku normowzrocznym (bez wady wzroku) ma kształt zbliżony do kuli o średnicy około 24 milimetrów i umiejscowiona jest w przedniej części oczodołu. Wypełniona jest w większości tak zwanym ciałem szklistym, bezpostaciową substancją znajdującą się pod ciśnieniem, dzięki czemu zachowuje swój kulisty kształt.

Gałka oczna składa się z trzech błon: zewnętrznej błony włóknistej (twardówka i rogówka), środkowej naczyniowej (tęczówka, ciało rzęskowe, naczyniówka) oraz wewnętrznej (siatkówka). Najbardziej zewnętrzną warstwę tworzy nieprzezroczysta twardówka, która w części przedniej przechodzi w przezroczystą rogówkę. Razem stanowią one sztywny, ale elastyczny szkielet gałki ocznej. Rogówka dodatkowo jest głównym elementem załamującym światło w oku. Za rogówką bezpośrednio znajduje się tęczówka – to ona odpowiada za kolor oczu. Tęczówka posiada otwór zwany źrenicą, której szerokość zmienia się zależnie od natężenia światła. Pomiędzy rogówką, a tęczówką znajduje się komora przednia, wypełniona przeźroczystym płynem.

Błona środkowa

Błona środkowa to błona naczyniowa. Składa się z trzech części – tylna część to naczyniówka, część środkową stanowi ciało rzęskowe, a część przednią tęczówka. Główną rolą naczyniówki jest odżywianie zewnętrznych warstw siatkówki, to w niej znajdują się naczynia krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje w odpowiedniej pozycji soczewkę. Tęczówka jest najbardziej do przodu wysuniętą częścią błony naczyniowej. Spełnia ona bardzo ważną rolę, ponieważ reguluje ilość światła wpadającego do wnętrza oka (można ją porównać z przesłoną w aparacie fotograficznym) przez środkowy otwór nazywany źrenicą. Mięśnie tęczówki regulują dopływ światła do wnętrza oka, poprzez zwężanie lub rozszerzanie źrenicy. Przykładowo, jeśli światło jest mocne, źrenica zwęża się do 2 mm, jeśli słabe, rozszerza się do szerokości nawet 8 mm (zwłaszcza w nocy).

Siatkówka i plamka żółta

Wewnętrzna błona to siatkówka i to ona odbiera obraz. Siatkówka ma bardzo skomplikowaną budowę. Składa się z kliku warstw komórek, wśród których znajduje się warstwa komórek nabłonka barwnikowego, komórki fotoreceptorów (pręciki i czopki) oraz komórki nerwowe i glejowe. Pręciki odpowiadają za widzenie zmierzchowe, natomiast czopki za rozpoznawanie barw i widzenie dzienne. Pręcików jest około 120 milionów, czopków około 6 milionów. W centralnej części siatkówki znajduje się plamka żółta, która jest odpowiedzialna za najdokładniejsze widzenie, ponieważ jest miejscem skupienia największej ilości czopków. Pręciki za to występują rozsiane na całej siatkówce, poza plamką żółtą. Nosowo od plamki znajduje się tarcza nerwu wzrokowego która pozbawiona jest komórek światłoczułych (jest niewrażliwa na światło) i jest miejscem połączenia komórek światłoczułych z nerwem wzrokowym.

Soczewka

Soczewka jest umieszczona między tęczówką a ciałem szklistym za pomocą wiązadeł. Z jednej strony spotyka się z ciałkiem szklistym, z drugiej z cieczą wodnistą, która oddziela soczewkę od rogówki. Soczewka jest drugą po rogówce powierzchnią załamującą światło w oku. Jest też elastyczna i dzięki ruchom wiązadeł może zwiększać lub zmniejszać swoją moc. Jest to tzw. zjawisko akomodacji, gdzie w przypadku przedmiotów będących daleko, soczewka się spłaszcza, a w przypadku rzeczy będących blisko patrzącego, soczewka staje się wypukła. Umożliwia to ostre widzenie niezależnie od odległości. U osób starszych, w wyniku pogrubienia i zmniejszenia elastyczności soczewki oraz ciała rzęskowego ten mechanizm (zdolność akomodacyjna, czyli przystosowanie oka do patrzenia z bliskiej odległości) ulega osłabieniu, dlatego oddala się punkt bliży wzrokowej.

Aparat ruchowy

Gałka oczna poruszana jest przez sześć mięśni gałkoruchowych. Mięśnie utrzymują oczy w pozycji równoległej i umożliwiają ruchy gałek ocznych. Większym odchyleniom gałki ocznej towarzyszy najczęściej wykonanie ruchu całą głową.

Aparat ochronny

Ochronę gałki ocznej zapewniają:

• Oczodół, czyli twarda osłona, chroniąca przed urazami mechanicznymi.
• Powieki i rzęsy, które chronią oko przed nadmiarem światła, urazami, zanieczyszczeniami oraz pełnią ważną funkcję podczas nawilżania oka. Obie powieki (górna i dolna) posiadają rzęsy, które pomagają chronić oko zwłaszcza przed różnego rodzaju pyłkami i kurzem. Powieki poruszają się odruchowo oraz zgodnie z wolą. Reakcje odruchowe mają miejsce w sytuacjach zagrożenia oka, np. gdy wieje silny wiatr i niesie ze sobą piasek czy pył, bądź jest zbyt ostre światło. Wtedy mrużymy oczy, poprzez przymykanie powiek, albo nimi mrugamy. To ostatnie ma także znaczenie w przypadku nawilżania oka, gdyż powieki mrugając, rozprowadzają łzy, oczyszczając jednocześnie oko z zanieczyszczeń.
• Spojówka to przezroczysta błona śluzowa, która wyściela wewnętrzną stronę powieki i przednią powierzchnię gałki ocznej.
• Narząd łzowy ma za zadanie produkcję filmu łzowego, który jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania gałki ocznej. W skład narządu łzowego wchodzą gruczoł łzowy oraz drogi odprowadzające: kanaliki łzowe, woreczek łzowy i przewód nosowo-łzowy. Gruczoł łzowy leży powyżej kąta bocznego szpary powiek. Dzieli się na dwie części: większą część oczodołową oraz mniejszą powiekową. Droga odprowadzająca łzy rozpoczyna się w pobliżu kąta przyśrodkowego szpary powiekowej, gdzie na krawędzi tylnej każdej z powiek znajduje się brodawka łzowa, a na jej szczycie punkt łzowy. Z każdego z punktów prowadzi kanalik łzowy do woreczka łzowego. Ku dołowi woreczek łzowy przechodzi w przewód nosowo-łzowy. Film bierze udział w wielu procesach, w tym: rozpuszcza i zmywa szkodliwe substancje z powierzchni oka, działa bakteriobójczo i bakteriostatycznie, bierze udział w metabolizmie rogówki i utrzymuje gładką powierzchnię rogówki. Na film łzowy składa się:warstwa oleista (lipidowa) produkowana przez gruczoły powiekowe Meiboma (to jest warstwa zewnętrzna), warstwa wodna produkowana przez gruczoł łzowy (środkowa) oraz wewnętrzna śluzowa (mucynowa) produkowana przez komórki kubkowe spojówki.

Połączenie z układem nerwowym

Oko połączone jest z układem nerwowym poprzez nerw wzrokowy. Należy pamiętać, że w związku z tym obraz, który ostatecznie widzimy powstaje nie w oku, a w mózgu. 

dr n. med. Małgorzata Mulak, lekarz okulista
Za: https://www.mojeoczy.pl/o-oczach/budowa-oka-ludzkiego