Czynności życia codziennego

Może się okazać, że w miarę rozwoju chorób zwykłe, codzienne czynności zaczynają sprawiać kłopoty i coraz trudniej jest je prawidłowo wykonać. Przystosowanie się do zmian nie jest łatwe i nie trwa krótko. Jest to powolny, ciągle zmieniający się proces, postępujący zgodnie z rozwojem choroby. Ale tylko od chorego zależy, czy będzie chciał stawić czoła tym narastającym trudnościom – może wiele sam uczynić w tym kierunku. Dlatego jeśli sprawność chorego na to pozwala należy dążyć by te podstawowe czynności pacjent wykonywał sam, bez naszej pomocy. Ćwiczenia w czynnościach dnia codziennego powinny być stopniowane i ściśle określone. Nie powinny także doprowadzać chorego do nadmiernego zmęczenia, gdyż automatycznie zniechęca to do wykonywania ćwiczeń samodzielnie przez pacjenta.

Zdarza się także, że chory nie może wykonać danego ruchu, czynności, ze względu na trwałe kalectwo czy upośledzenie funkcji danej kończyny. Można wtedy zastosować różne pomoce ortopedyczne do samoobsługi, np. przy sztywnym stawie łokciowym można użyć przedłużacza z uchwytem do szczoteczki do zębów czy szczotki do włosów. Przy sztywnym stawie kolanowym można np. przedłużyć rączkę łyżki do butów.

Zaopatrując chorego w drobne pomoce ortopedyczne można go w pewien sposób usamodzielnić a zarazem pomóc w wykonywaniu codziennych czynności. Ich dobór jest oczywiście uzależniony od potrzeb chorego a rodzaj pomocy ustala lekarz i fizjoterapeuta wraz z pacjentem.

Czynności ubierania się i rozbierania dotyczą:

zwiększenia samodzielności, wykonywania poleceń w tym zakresie,
doskonalenia zapinania różnorodnego rodzaju zapięć,
prawidłowego wkładania oraz sznurowania obuwia,
wieszania i układania rzeczy w wyznaczonym miejscu,
troska o odzież i obuwie w zależności od pory roku, sytuacji, pory – dnia,
pranie bielizny osobistej,
doskonalenie umiejętności samodzielnego przygotowania sobie ubrania na następny dzień.

Zdolność podnoszenia do ust ręki z pokarmem z jednoczesnym patrzeniem na nią jest bardzo ważna nie tylko w uczeniu samodzielności jedzenia, ale niezbędna w rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej. Stanowi ona podstawę, stanowi ona podstawę do przyswojenia sobie w późniejszym okresie życia wielu innych równie ważnych czynności, tj. rozbieranie, ubieranie czy pisanie.

Jedzenie to czynność złożona, na którą składa się zdolność zbierania pokarmu wargami, sprawne żucie i połykanie, a na początku ssanie i połykanie. Ważne jest więc dobieranie odpowiedniej pozycji, by nie doprowadzić do zakrztuszenia się co wiąże się ze zniechęceniem do tej czynności.

Osoba jedząca samodzielnie musi trzymać łyżkę w dłoni palcami zgiętymi wokół trzonka w jednym kierunku i kciukiem zgiętym w kierunku przeciwnym. Przy trudnościach należy odpowiednio zwiększyć grubość trzonka co ułatwi jego trzymacie czy operowanie nim. Grubość, kształt i możliwości uchwycenia dostosowuje się do indywidualnych potrzeb pacjenta

Spożywanie posiłków można podzielić na:

posługiwanie się sztućcami,
prawidłowa postawa podczas jedzenia,
przygotowywanie miejsca do jedzenia – nakrywanie stołu,
wdrażanie do samodzielnego przygotowywania kanapek oraz prostych posiłków,
sprzątanie ze stołu: składanie naczyń, sprzątanie stołów, odnoszenie naczyń po zjedzonym posiłku,
zasady „savoir- vivre” podczas posiłków – kulturalne i higieniczne spożywanie posiłków.

Przy ograniczonej sprawności rąk pacjenta należy wspomagać ich czynność. Osoba, która karmi, siada po stronie sprawniejszej pacjenta i podtrzymuje zgięty łokieć a drugą wyprostowany nadgarstek chorego. Pomaga również przy nabieraniu pokarmu na łyżkę i kieruje w stronę ust pacjenta pod odpowiednim kątem. Także stół i krzesło powinny być odpowiednio dobrane na wysokość i powinny ułatwiać utrzymanie właściwej pozycji siedzącej.

Umiejętność przyjmowania pokarmów płynnych rozwija się stopniowo, a w ćwiczeniu duże znaczenie ma prawidłowe ssanie. Do tej czynności potrzebne jest precyzyjne kierowanie ruchami rąk, utrzymujących kubek z płynem, a to wszystko pod kontrolą wzroku.

W kompleksowym programie usprawniania osób w czasie codziennych czynności nie może zabraknąć nauki samodzielnego ubierania się i rozbierania.

W czasie uczenia się tych czynności trzeba uświadomić takiej osobie:

Że rozbieranie jest łatwiejsze od ubierania się;
Aby go nie zniechęcić do nauki trzeba mu pomagać;
Wygodniejsze są ubrania wciągane i ściągane niż zapinane lub sznurowane;
Cały czas kontrolować i chwalić ewentualne postępy dziecka, by czuło się dowartościowane i świadome, że robi postępy, ćwiczy i nie idzie to na marne;

Ważne są też pozycje pacjenta, w których możliwe jest jego ubieranie lub rozbieranie. A także należy je dobrać w zależności od wieku, możliwości ruchowych, zdolności samodzielnej postawy oraz stopnia i rodzaju porażenia.

Higiena pacjenta w ćwiczeniach czynności życia codziennego jest równie ważna. Obejmuje ona:

uświadomienie wpływu dbania o higienę osobistą na stan zdrowia
sygnalizacja potrzeb fizjologicznych przez wszystkich wychowanków,
właściwe korzystanie z urządzeń sanitarnych,
wdrażanie do korzystania ze środków i przyborów sanitarnych,
wdrażanie do częstego mycia rąk np. przed posiłkiem,
dbanie o higienę całego ciała – dokładne kąpiele,
pielęgnacja włosów (częste mycie, czesanie włosów przed lusterkiem) oraz paznokci ( czyszczenie i obcinanie paznokci),
utrzymanie higieny jamy ustnej (mycie zębów rano i wieczorem oraz po posiłkach),
dbanie o czystą bieliznę, ubranie (samodzielne pranie bielizny),
ocena czystości ciała i stroju wychowanka.

Czynności takie jak mycie zębów, włosów, golenie osób chorych powinny być wykonywane w pozycji siedzącej z możliwością oparcia kończyn górnych, przy prostych plecach. Natomiast mycie całego ciała jest bezpieczniejsze pod prysznicem niż w wannie.

Czynnościami dnia codziennego można określić również czynności porządkowe, mianowicie:

posługiwanie się sprzętem (mop, odkurzacz, pralka, telewizor itp.) na miarę możliwości wychowanka,
używanie sprzętów zgodnie z przeznaczeniem i zasadami bezpieczeństwa,
dbanie o czystość sali sypialnej oraz innych pomieszczeń w internacie (kuchnia, świetlice),
dbanie o ład i porządek w najbliższym otoczenie w trakcie zajęć czy swobodnej zabawy,
sprzątanie miejsca pracy po zakończonych zajęciach,
sprzątanie świetlicy po zakończonej zabawie klockami, zabawkami itp.
wdrażanie do wspólnego uczestnictwa w pracach porządkowych jak i nauka samodzielnego sprzątania.